کتاب

نام كتاب: إحقاق الحق و إزهاق الباطل‏ ؛  نويسنده: القاضى نور الله المرعشى التستري‏ ؛ وفات: ۱۰۱۹ قمری ؛ تعداد جلد واقعى: ۳۴؛ زبان: عربى‏ ؛ موضوع: دوازده امام عليهم السلام‏

معرفى اجمالی كتاب‏: احقاق الحق كتابى است در ردّ كتاب « ابطال نهج الباطل و اهمال كشف العاطل» نوشته فضل اللّه‏ امين فرزند روزبهان بن فضل اللّه خنجى شيرازى اصفهانى از اعاظم عالمان شافعيه.وى فردى حكيم،عارف، صوفى،محدث،شاعر و اديب بود.آثار متعددى از وى برجاى مانده كه مشهورترين آنها همان‏ كتاب«ابطال نهج الباطل»است كه در ردّ بر«نهج الحق و كشف الصدق»علامه حلّى نگاشته است. وى

در كتاب خويش از جاده انصاف خارج گشته و رعايت ادب را ننموده و كتاب خويش را آكنده ازمطالبى ساخته است كه موجب خشم خداوند،سرزنش خردمندان و نكوهش خرد مى‏گردد. «احقاق الحق»كه در ردّ كتاب فضل بن روزبهان نوشته شده خلاصه‏ايست از مجادلات شيعه و سنى‏ پيرامون مباحث الهيات،نبوت و امامت.

روش مؤلف‏ در تالیف احقاق الحق : روشى كه مؤلف در پيش گرفته است روش مناظره است كه در آن از فن جدل بهره مى‏برند. مرحوم قاضى نور اللّه بعد از خطبه،در مقدمه كتاب متن خطبه ابن روزبهان را بصورت كامل نقل مى‏ كند و سپس به نقد و ارزيابى آن مى‏پردازد.سپس كلمه به كلمه فقراتى از«نهج الصدق»علامه حلى را با جمله: قال المصنف«رفع اللّه درجته » نقل مى‏ كند،به دنبال آن ردّيه فضل بن روزبهان با جمله: قال الناصب«خفضه اللّه»را مى‏آورد و سپس در ردّ گفته فضل،نظر مستدل خود را در تجزيه و تحليل حقايق،از لحاظ تاريخى و منطقى ارائه مى‏ كند.

نظر شخصيت‏ها و علما در مورد کتاب احقاق الحق :

مرحوم وحيد بهبهانى: هر كس در صدد استحكام بخشيدن به عقايد خويش است به احقاق مراجعه كند كه اين كتاب او را از ساير كتب بى ‏نياز مى ‏سازد.

محقق قمى صاحب قوانين: معتقدم اگر خود

علامه حلّى به ردّ كلمات ابن روزبهان اقدام مى‏ كرد از عهده‏ آن چنانكه قاضى شهيد برآمده است،بر نمى‏ آمد.

علامه محمد تقى مجلسى: لازم است هر شيعه‏ اى نسخه‏ اى از اين كتاب را داشته و از آن استفاده نمايد.

تلخيص،ترجمه و تعليق‏ کتاب احقاق الحق: ترجمه احقاق الحق به فارسى توسط ميرزا محمد نائينى متوفاى سال ۱۳۰۵ قمرى. ترجمه به زبان اردو توسط برخى از علماى هند،كه البته اين ترجمه به اتمام نرسيده است. همچنین دو تعليقه شيخ مفيد الدين عبد النبى شيرازى. و مولى محمد هادى بن عبد الحسين‏ از این کتاب موجود است. ضمنا خلاصه ‏اى هم توسط بعضى از بستگان مرحوم قاضى از اين كتاب تهيه شده است.

ملحقات کتاب احقاق الحق : ملحقات احقاق الحق مشتمل بر ۳۰ جلد است به اضافه يك جلد فهارس ملحقات كه توسط گروهى زير نظر مرحوم آيت اللّه سيد شهاب الدين مرعشى نجفى تهيه و تدوين شده است. مرحوم آيت اللّه مرعشى در انتهاى جلد سوم استدراكات آيات نازله در شأن على علیه‌السلام را ذكر كرده‏اند.از جلد چهارم اين مجموعه ملحقات آغاز و تا جلد هفتم صفحه ۳۹۰ ادامه مى ‏يابد. ص ۳۹۰ تا ۴۸۴ جلد هفتم به تتمه متن«احقاق الحق»اختصاص يافته و سپس‏ ملحقات كتاب كه تا جلد ۳۳ را در بر مى‏ گيرد بدان افزوده شده است.

جلد چهارم تا يازدهم حاوى مناقب اميرالمؤمنين و فاطمه زهرا و حسنين عليهم السلام‏ است. جلد دوازدهم به زندگى، مناقب و فضايل ساير ائمه طاهرين عليهم السلام مى ‏پردازد. جلد سيزدهم به حضرت مهدى عجل اللّه تعالى فرجه الشريف اختصاص يافته است.  جلد چهاردهم به مستدرك آيات نازله درباره على عليه الصلاة و السلام اختصاص داده شده است. جلد پانزدهم تا جلد سى و سوم به مستدرك روايات وارده درباره فضايل على علیه‌السلام‏ و ساير معصومين عليهم السلام اختصاص يافته است. مرحوم مرعشى نجفى خود تعليقاتى عميق و أنيق بر اين اثر گرانبها نگاشته ‏اند كه در ذيل‏ صفحات كتاب آمده است.

زندگانی جایگاه و شخصیت  سيد قاضى نور الله شوشترى‏:

ولادت‏: عالم جليل القدر، سيد قاضى نور الله شوشترى در سال ۹۵۶ هجرى در شهر شوشتر در خاندانى روحانى و صاحب نفوذ دينى به دنيا آمد. پدر او سيد شريف از علماى بزرگ اسلام و از شاگردان شيخ ابراهيم قطيفى بود. جد او سيد نور الله نيز از علماى شيعه و بزرگان سادات شوشتر و مورد احترام مردم بود. برادرانش مير اسماعيل، مير قطب الدين و مير محسن، هر سه از شاگردان پدر خود و متبحر در علوم عقلى و نقلى بودند. عالمانى كه مداومتشان بر ادعيه و مستحبات زبانزد همه بوده و در درك مطالب علمى، هر يك شهره زمان خويش بوده‏اند. علاوه بر اين، عموى قاضى نور الله و فرزندان او نيز از جمله عالمان وارسته دين بوده‏اند.

فرزندان‏ سيد قاضى نور الله شوشترى: قاضى نور الله داراى 5 پسر بود كه همگى از اهل علم و دنباله رو پدر در كسب معارف بودند. در كتب تراجم شرح حال آنان با ذكر تأليفات و كراماتشان مفصلا بيان شده است. فرزندان قاضى نيز مانند او طبع شعرى قوى داشته و به ادبيات فارسى و عربى تسلط داشتند و اين علاوه بر علوم عقلى و نقلى است كه از اساتيد بزرگوار خود كسب كرده بودند.

تحصيلات‏ سيد قاضى نور الله شوشترى:  قاضى نور الله شوشترى پس از طى مراحل ابتدايى تعليم و تربيت، هجرت را برگزيده و براى كسب معارف و علوم عقلى و نقلى عازم ديار خراسان شد و در كنار مرقد شريف ثامن الحجج علیه‌السلام سال‏ها از آن گوهر نورانى كسب فيض نمود و از خرمن دانش اساتيد بزرگوار آن ديار نيز خوشه‏ ها چيد.

سفر به هندوستان: قاضى نور الله، همانگونه كه خود يادآور شده، پس از اتمام تحصيلات و دانش اندوزى براى پرتو افشانى و هدايت مردم به هندوستان سفر كرد. در هندوستان آوازه سيد به تمام نقاط رسيد و طالبان حقيقت، گروه گروه به سوى او شتافتند تا از محضر آن مرد الهى كسب فيض كنند. اصحاب تراجم نقل كرده ‏اند كه قاضى نور الله اولين عالمى بود كه در هند اظهار تشيع كرد و دعوت به تشيع نمود و با علماى مخالف جلسات مناظره تشكيل داد. شهرت وى آنچنان بالا گرفت كه سلطان اكبر شاه از او دعوت نمود و وقتى فضل و علم او را ديد به او پيشنهاد قضاوت كرد. قاضى براى قبول اين منصب شرطى گذاشت و آن اينكه در امر قضاوت به فتواى هيچكس عمل نكند و به اجتهاد خودش عمل نمايد. اكبر شاه شرط قاضى را پذيرفت و بدين گونه لقب قاضى به ابتداى نام سيد نور الله شوشترى اضافه شد.

اساتيد و شاگردان سيد قاضى نور الله شوشترى: متأسفانه در كتب موجود ذكرى از اساتيد قاضى نور الله به ميان نيامده و بجز مولى عبد الواحد شوشترى كه قاضى نور الله در مشهد افتخار شاگردى او را داشته، نام ديگر اساتيد او در دست نيست.اما در مورد  شاگردان قاضى، تنها از فرزندان او اطلاع داريم كه همگى چون پدر، سرشار از عشق به علوم آل محمد صلى الله عليه و آله بوده و در محضر پدر به مقامات بلند علمى و معنوى رسيده ‏اند ؛ ولى نام ديگر شاگردان قاضى در تاريخ ثبت نشده است.

تأليفات‏ سيد قاضى نور الله شوشترى: قاضى نور الله در مدت عمر ۷۰ ساله خود تأليفات فراوانى داشته كه رقم آنها به ۹۸ عنوان مى ‏رسد. به لحاظ جامعيت وى در علوم عقلى و نقلى و ادبيات، تأليفات او نيز بسيار متنوع است. او در علوم مختلف از جمله: فقه، اصول، تفسير، كلام، مناظره و عرفان تأليف دارد و ديوان شعرى نيز از او به يادگار مانده است. مهمترين تأليفات او عبارتند از:

۱- إحقاق الحق،كه در رد كتاب «فضل بن روزبهان» نوشته است.

۲- مجالس المؤمنين،كه شرح حال علماى شيعه است.

۳- الصوارم المهرقة در رد الصواعق المحرقة ابن حجر مكى هيثمى.

۴- مصائب النواصب (يا معائب النواصب) در رد كتاب نواقض الروافض است كه در رد شيعه نوشته شده بود و...

شهادت‏ سيد قاضى نور الله شوشترى: عالم وارسته و عارف بزرگوار قاضى نور الله شوشترى پس از عمرى تلاش در راه احياى مكتب اهل بيت علیه‌السلام در سال ۱۰۱۹ هجرى به شهادت رسيد. پيكر شريف قاضى را در اكبر آباد به خاك سپردند و از آن پس مزار عاشقان و دوستداران اهل بيت عليهم السلام گرديد. كيفيت شهادت وى اين گونه بود که پس از مرگ سلطان اكبر شاه، فرزند او جهانگير شاه به حكومت رسيد. او قاضى نور الله را بر مسند قضاوت ابقاء كرد. در اين ميان حسودان و علماى دربارى دائما از سيد نزد حاكم بدگويى مى ‏كردند. پس از مدتى كه كينه آنها بيشتر شد و كلمات آنان در شاه تأثير گذاشت، جهانگير شاه اجازه كشتن قاضى را به آنان داد و آنان با كمال قساوت آنقدر بر بدن نحيف اين عالم شيعه و پيرمرد ۷۰ ساله شلاق زدند تا جان به جان آفرين تسليم كرد و به اجداد طاهرينش پيوست.

منبع : مجموعه نرم افزاری سیرۀ معصومین