-
مناسبتها، وقایع و اعمال ماه محرم - مناسبتها، وقایع و اعمال ماه صفر
- مناسبتها، وقایع و اعمال ماه ربیع الأول
- مناسبتها، وقایع و اعمال ماه ربیع الثانی
- مناسبتها، وقایع و اعمال ماه جمادی الأول
- مناسبتها، وقایع و اعمال ماه جمادی الثانی
- مناسبتها، وقایع و اعمال ماه رجب
- سایت قرآنی تنـــــزیل
- سایت مقام معظم رهبری
- سایت آیت الله مکارم شیرازی
- سایت آیت الله نوری همدانی
- سایت آیت الله فاضل لنکرانی
- سایت آیت الله سیستانی
بازدید امروز : 945
شهادت حضرت قاسم علیه السلام به روایت کتب مختلف تاریخی
الأرشاد شیخ مفید( از علمای قرن پنجم هجری): حميد بن مسلم گويد: در اين گيرودار بوديم كه ديدم پسركى بسوى ما آمد كه رويش همانند پاره ماه بود و در دستش شمشيرى بود، و پيراهنى بتن داشت و ازار و نعلينى داشت كه بند يكى از آن دو نعلين پاره شده بود، عمر بن سعد بن نفيل ازدى گفت: بخدا من باين پسر حمله خواهم كرد: گفتم سبحان اللَّه تو از اين كار چه بهره خواهى برد (و از جان اين پسر بچه چه می‌خواهى) او را بحال خود واگذار اين مردم سنگ دل كه هيچ كس از اينان باقى نگذارند كار او را نيز خواهند ساخت؟ گفت: بخدا من بر او حمله خواهم كرد، پس حمله كرده رو بر نگردانده بود كه سر آن پسرك را چنان با شمشير بزد كه آن را از هم شكافت و آن پسر برو بزمين افتاده، فرياد زد: اى عموجان! حسين علیه‌السلام مانند باز شكارى لشكر را شكافت، سپس همانند شير خشمناك حمله افكند شمشيرى بعمر بن سعد بن نفيل بزد، عمر شانه را سپر آن شمشير كرد، شمشير دستش را از نزديك مرفق جدا ساخت، چنان فريادى زد كه لشكريان شنيدند آنگاه حسين علیه‌السلام از او دور شد، سواران كوفه هجوم آوردند كه او را از معركه بيرون برند، پس بدن نحسش را اسبان لگدكوب كرده تا بدوزخ شتافت و ديده از اين جهان بست. و گرد و خاك كه بر طرف شد ديدم حسين علیه‌السلام بالاى سر آن پسر بچه ايستاده و او پاى بر زمين می‌سائيد (و جان می‌داد) و حسين علیه‌السلام می‌فرمود دور باشند از رحمت خدا آنان كه تو را كشتند، و از دشمنان اينان در روز قيامت جدت (رسول خدا ص) می‌باشد، سپس فرمود: بخدا بر عمويت دشوار است كه تو او را بآواز بخوانى و او پاسخت ندهد، يا پاسخت دهد ولى بتو سودى ندهد، آوازى كه بخدا ترساننده و ستمكارش بسيار و يار او اندك است، سپس حسين علیه‌السلام او را بر سينه خود گرفته از خاك برداشت، و گويا من می‌نگرم به پاهاى آن پسر كه به زمين كشيده می‌شد پس او را بياورد تا در كنار فرزندش على بن الحسين علیه‌السلام و كشته هاى ديگر از خاندان خود بر زمين نهاد، من پرسيدم: اين پسر كه بود؟ گفتند: او قاسم بن حسن بن على بن ابى طالب علیه‌السلام بود. متن عربی روایت در ارشاد: قَالَ حُمَيْدُ بْنُ مُسْلِمٍ فَإِنَّا لَكَذَلِكَ إِذْ خَرَجَ عَلَيْنَا غُلَامٌ كَأَنَّ وَجْهَهُ شِقَّةُ قَمَرٍ فِي يَدِهِ سَيْفٌ وَ عَلَيْهِ قَمِيصٌ وَ إِزَارٌ وَ نَعْلَانِ قَدِ انْقَطَعَ شِسْعُ إِحْدَاهُمَا فَقَالَ لِي عُمَرُ بْنُ سَعِيدِ بْنِ نُفَيْلٍ الْأَزْدِيُّ وَ اللَّهِ لَأَشُدَّنَّ عَلَيْهِ فَقُلْتُ سُبْحَانَ اللَّهِ وَ مَا تُرِيدُ بِذَلِكَ دَعْهُ يَكْفِيكَهُ هَؤُلَاءِ الْقَوْمُ الَّذِينَ مَا يُبْقُونَ عَلَى أَحَدٍ مِنْهُمْ فَقَالَ وَ اللَّهِ لَأَشُدَّنَّ عَلَيْهِ فَشَدَّ عَلَيْهِ فَمَا وَلَّى حَتَّى ضَرَبَ رَأْسَهُ بِالسَّيْفِ فَفَلَقَهُ وَ وَقَعَ الْغُلَامُ لِوَجْهِهِ فَقَالَ يَا عَمَّاهْ فَجَلَّى الْحُسَيْنُ علیه‌السلام كَمَا يُجَلِّي الصَّقْرُ ثُمَّ شَدَّ شِدَّةَ لَيْثٍ أُغْضِبَ فَضَرَبَ عُمَرَ بْنَ سَعْدِ بْنِ نُفَيْلٍ بِالسَّيْفِ فَاتَّقَاهَا بِالسَّاعِدِ فَأَطَنَّهَا مِنْ لَدُنِ الْمِرْفَقِ فَصَاحَ صَيْحَةً سَمِعَهَا أَهْلُ الْعَسْكَرِ ثُمَّ تَنَحَّى عَنْهُ الْحُسَيْنُ علیه‌السلام وَ حَمَلَتْ خَيْلُ الْكُوفَةِ لِتَسْتَنْقِذَهُ فَتَوَطَّأَتْهُ بِأَرْجُلِهَا حَتَّى مَاتَ. وَ انْجَلَتِ الْغَبَرَةُ فَرَأَيْتُ الْحُسَيْنَ علیه‌السلام قَائِماً عَلَى رَأْسِ الْغُلَامِ وَ هُوَ يَفْحَصُ بِرِجْلِهِ وَ الْحُسَيْنُ يَقُولُ بُعْداً لِقَوْمٍ قَتَلُوكَ وَ مَنْ خَصْمُهُمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ فِيكَ جَدُّكَ ثُمَّ قَالَ عَزَّ وَ اللَّهِ عَلَى عَمِّكَ أَنْ تَدْعُوَهُ فَلَا يُجِيبُكَ أَوْ يُجِيبُكَ فَلَا يَنْفَعُكَ صَوْتٌ وَ اللَّهِ كَثُرَ وَاتِرُوهُ وَ قَلَّ نَاصِرُوهُ ثُمَّ حَمَلَهُ عَلَى صَدْرِهِ وَ كَأَنِّي أَنْظُرُ إِلَى رِجْلَيِ الْغُلَامِ تَخُطَّانِ الْأَرْضَ فَجَاءَ بِهِ حَتَّى أَلْقَاهُ مَعَ ابْنِهِ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ وَ الْقَتْلَى مِنْ أَهْلِ بَيْتِهِ فَسَأَلْتُ عَنْهُ فَقِيلَ لِي هُوَ الْقَاسِمُ بْنُ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ علیه‌السلام « الأرشاد ج ۲ ص ۱۵۹» ********************************************************** اخبار الطوال دینوری ( از مورخین قرن سوم هجری): پس از او قاسم پسر امام حسن علیه‌السلام با شمشير عمرو بن سعد بن مقبل اسدى شهيد شد، و پس از او برادرش ابو بكر پسر امام حسن علیه‌السلام با تير عبد الله بن عقبه غنوى شهيد شد. « اخبارالطوال ص ۲۳۷» ********************************************************** تاریخ طبری ( از مورخین قرن سوم هجری): به نقل از حُمَید بن مسلم : جوانى به سان پاره ماه شمشیر به دست، به سوى ما آمد. او پیراهن و بالاپوش و کفش هایى داشت که بند یک لِنگه اش پاره شده بود، و از یاد نبرده ام که لنگه چپ آن بود. عمرو بن سعد بن نُفَیل اَزْدى به من گفت: به خدا سوگند بر او حمله مى برم. به او گفتم: سبحان اللّه! از آن چه می‌خواهى؟! کُشتن همین کسانى که گرداگردِ آنها را گرفته اند براى تو بس است. گفت: به خدا سوگند، به او حمله خواهم بُرد! آن گاه بر او حمله بُرد و باز نگشت تا با شمشیر بر سرش زد. آن جوان به صورت [بر زمین] افتاد و فریاد برآورد: عموجان! حسین علیه‌السلام مانند باز شکارى نگاهى انداخت و مانند شیر شرزه به عمرو، یورش بُرد و او را با شمشیر زد. او ساعد دستش را جلوى آن گرفت امّا از آرنج ، قطع شد. فریادى کشید و از امام علیه‌السلام کناره گرفت. سواران کوفه یورش آوردند تا عمرو را از دست حسین علیه‌السلام بِرَهانند؛ امّا عمرو در جلوى سینه مَرکب ها قرار گرفت و سواران با اسب بر روى او رفتند و وى را لگدمال کردند تا مُرد. غبار [ نبرد ] که فرو نشست حسین علیه‌السلام بر بالاى سر جوان ایستاده بود و او پاهایش را از درد به زمین می‌کشید. حسین علیه‌السلام فرمود: «از رحمت خدا دور باد گروهى که تو را کُشتند و کسانى که طرفِ دعوایشان در روز قیامت جدّ توست!». سپس فرمود: «به خدا سوگند ، بر عمویت گران می‌آید که او را بخوانى و پاسخت را ندهد یا پاسخت را بدهد و سودى نداشته باشد؛ صدایى که ـ به خدا سوگند ـ جنایتکاران و تجاوزگران بر آن فراوان و یاورانش اندک اند». سپس او را بُرد و گویى می‌بینم که پاهاى آن جوان بر زمین کشیده می‌شود و حسین علیه‌السلام، سینه اش را بر سینه خود، نهاده است. با خود گفتم : با او چه می‌کند؟ او را آورد و کنار فرزند شهیدش على اکبر و کشتگان گِرد او ـ که از خاندانش بودند ـ گذاشت. نام آن جوان را پرسیدم. گفتند: قاسم بن حسن بن على بن ابى طالب علیه‌السلام است. ********************************************************** روضة الواعظین فتال نیشابوری ( از علمای قرن ششم هجری): پس از او قاسم پسر امام حسن علیه‌السلام به ميدان رفت و چنين گفت: «اى نفس من! بيتابى مكن كه همگان نابود شونده اند. امروز به مقام هاى بلند بهشت خواهى رسيد.» سه تن از ايشان را كشت و از اسب فرو افتاد. وَ بَرَزَ مِنْ بَعْدِهِ الْقَاسِمُ بْنُ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيٍّ ع وَ هُوَ يَقُولُ لَا تَجْزَعِي نَفْسِي وَ كُلٌّ فَانٍ الْيَوْمَ تَلْقَيْنَ ذَوِي الْجِنَانِ . فَقَتَلَ مِنْهُمْ ثَلَاثَةً ثُمَّ رُمِيَ عَنْ فَرَسِهِ ع « روضة الواعظین ص ۳۰۹» ********************************************************** اعلام الوری طبرسی ( از علمای قرن ششم هجری): حميد بن مسلم گويد: ناگهان كودكى بطرف ما آمد كه گوئى چهره اش قرص قمر بود، در دستش شمشيرى داشت و پيراهنى پوشيده و نعلينى در پا كرده كه بند يكى از آنها پاره بود. عمر بن سعد ازدى گفت: به خداوند سوگند من اكنون اين كودك را از پا در خواهم آورد، گفتم: تو چرا اين كار را می‌خواهى انجام دهى شما صرف نظر كن يكى در ميان اين گروه پيدا می‌شود او را بكشد، اين مرد بحرف من توجهى نكرد بوى حمله كرد و او را از پا درآورد، كودك گفت: اى عمو بفريادم برس، حسين بن علي علیه‌السلام مانند باز شكارى خود را به او رسانيد و بر عمر بن سعد حمله كرد و با شمشيرش بازوى او را قطع نمود. اين مرد فرياد زد و لشكريان را بيارى طلبيد در اين بين جنگ مغلوبه شد و بدن كودك در زير سم اسبان خورد شد، هنگامى كه گرد و غبار فرو نشست ديدم حسين علیه‌السلام بالاى سر او نشسته و می‌گويد: از رحمت خداوند دور باشند كسانى كه تو را كشتند، و جدّت در روز قيامت با اين افراد مخاصمه خواهد كرد، بعد فرمود: گران است بر عمويت كه او را بيارى می‌طلبى و او قادر نيست از شما دفاع كند، به خدا قسم دشمن او زياد است و يارىكننده اش اندك. پس از اين او را بر سينه گذاشت در حالى كه پاهايش بر زمين كشيده می‌شد و او را با خود برد و در كنار بدن فرزندش علي اكبر نهاد، پرسيدم اين كودك كه بود؟ جواب دادند: او قاسم فرزند حسن بن علي است. ثُمَّ قَالَ عَزَّ وَ اللَّهِ عَلَى عَمِّكَ أَنْ تَدْعُوَهُ فَلَا يُجِيبَكَ أَوْ يُجِيبَكَ فَلَا يَنْفَعَكَ صَوْتٌ وَ اللَّهِ كَثُرَ وَاتِرُهُ وَ قَلَّ نَاصِرُهُ ثُمَّ حَمَلَهُ عَلَى صَدْرِهِ فَكَأَنِّي أَنْظُرُ إِلَى رِجْلَيِ الْغُلَامِ يَخُطَّانِ الْأَرْضَ فَجَاءَ بِهِ حَتَّى أَلْقَاهُ مَعَ ابْنِهِ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ وَ الْقَتْلَى مِنْ أَهْلِ بَيْتِهِ فَسَأَلْتُ عَنْهُ فَقِيلَ هُوَ الْقَاسِمُ بْنُ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ علیه‌السلام. « اعلام الوری ص ۳۴۷» ********************************************************** مقتل الحسین خوارزمی ( از علمای قرن ششم هجری): در این زمان، عبداللَّه بن حسنعلیه‌السلام و به روایتی قاسم بن الحسنعلیه‌السلام یش آمد. و هو غلام صغیر لم یبلغ الحلم، او پسري کوچک بود که هنوز به سن بلوغ نرسیده بود. فلما نظر إلیه الحسین علیه‌السلام إعتنقه و جعلا یبکیان حتی غشی علیهما، چون حسین علیه‌السلام او را دید دست به گردن یکدیگر انداختند و گریستند تا حالت غش به آنان دست داد. ثمّ استأذن الغلام للحرب فأبی عمّه الحسین علیه‌السلام أن یأذن له فلم یزل الغلام یقبّل سپس آن نوجوان اجازه نبرد خواست، اما عمویش از اجازه دادن به او طفره رفت، یدیه و رجلیه و یسأله الإذن حتی أذن له فخرج و دموعه علی خدیه و هو یقول: آن نوجوان آن قدر دست و پاي امام را بوسید و اصرار کرد تا اجازه گرفت، او به میدان می‌رفت در حالی که اشکش سرازیر بود و می‌گفت : إن تنکرونی فأنا فرع الحسن سبط النبی المصطفی و المؤتمن هذا حسین کالأسیر المرتهن بین اناس لا سقوا صوب المزن اگر مرا نمی‌شناسید بدانید من از شاخه درخت حسنم. او که نوه پیامبر برگزیده و مورد اعتماد بود این حسینعليه السّلام است که مانند اسیري در دست مردم گرفتار شده است. کاش این مردم از بارش ابرها سیراب نشوند و حمل و کأنّ وجهه فلقۀ قمر و قاتل فقتل علی صغر سنه خمسۀ و ثلاثین رجلًا. او که گویی صورتش پاره اي از ماه بود حمله را آغازید. گفته اند با وجود سن اندکش، 35 نفر را از پاي در آورد. قال حمید بن مسلم: کنت فی عسکر ابن سعد فکنت أنظر إلی الغلام و علیه قمیص و إزار و نعلان قد انقطع شسع إحداهما ما أنسی أنّه کان شسع الیسري؛ حُمید بن مسلم گوید: در لشکر ابن سعد بودم و این نوجوان را می‌دیدم. پیراهن و شلواري بر تن داشت و کفش هایی که بند یکی از آنها پاره شده بود. یادم هست بند لنگه راست بود فقال عمرو بن سعد الأزدي: واللَّه لأشدّن علیه، عمرو بن سعد ازدي گفت: من به او حمله می‌کنم، فقلت: سبحان اللَّه! ما ترید بذلک؟ فواللَّه لو ضربنی ما بسطت له یدي یکفیک هؤلاء الذین تراهم قد احتوشوه، گفتم سبحان اللَّه می‌خواهی چه کنی؟ حتی اگر) این نوجوان( مرا بزند جوابش را نمی‌دهم. همین عده که اطرافش را (مانند صیاد( گرفته اند براي او بس است. قال: واللَّه لأفعلنّ! و شدّ علیه فما ولی حتی ضرب رأسه بالسیف فوقع الغلام لوجهه و صاح: یا عماه !او گفت: من باید به او حمله کنم و چنین کرد. طولی نکشید که سر آن نوجوان را با شمشیر زد و او به صورت زمین خورد و فریاد زد: اي عمو! فانقض علیه الحسین کالصقر و تخلّل الصفوف و شدّ شدّة اللیث الحرب، حسین همچون باز شکاري به سویش دوید، صف دشمن را شکافت و همچون شیر حمله کرد؛ فضرب عمراً بالسیف فاتقاه بیده فأطنها من المرفق فصاح ثمّ تنحی عنه فحملت خیل أهل الکوفۀ لیستنقذوه فاستقبلته بصدورها و وطأته بحوافرها فمات؛ شمشیري را حواله عمرو کرد که دستش را پیش آورد و آن را از آرنج قطع کرد؛ سپس امام علیه‌السلام او را رها کرد، لشکریان کوفه حمله بردند تا نجاتش دهند اما اسبان او را زیر سم، پایمال کردند و او کشته شد، و انجلت الغبرة، فإذا بالحسین قائم علی رأس الغلام و هو یفحص برجلیه و الحسین علیه‌السلام یقول: هنگامی گرد و غبار فروکش کرد امام بر سر غلام رسید او پاهایش را بر زمین می‌کشید فرمود: عز واللَّه علی عمّک أن تدعوه فلا یجیبک أو یجیبک فلا یعینک أو یعینک فلا یغنی عنک بعداً لقوم قتلوك الویل لقاتلک. بر عمویت سخت است که او را بخوانی و نتواند جوابت را بدهد یا جوابت را بدهد ولی فایده نداشته باشد. (از رحمت خدا) دور باد گروهی که تو را کشتند و واي بر قاتلت؛ ثم احتمله فکأنی أنظر الی رجلی الغلام تخطان الأرض و قد وضع صدره إلی صدره، آن گاه او را حمل کرد و به سینه اش می کشید من می‌دیدم که پاهاي غلام به زمین کشیده می‌شد. فقلت فی نفسی: ما ذا یصنع به؟ فجاء به حتی ألقاه مع القتلی من أهل بیته؛ با خود گفتم می خواهد چه کند؟ دیدم او را برد تا پیش کشتگان خاندانش گذاشت. ثم رفع طرفه إلی السماء و قال: اللّهم! احصهم عددا و لا تغادر منهم أحدا و لا تغفر لهم أبداً، آن گاه رویش را به آسمان کرد و گفت: خدایا! جمع آنها را پراکنده کن و احدي از آنان را زنده مدار و هیچگاه آنان را نبخش؛ صبراً یا بنی عمومتی! صبراً یا أهل بیتی! لا رأیتم هوانا بعد هذا الیوم أبداً. اي پسر عموها! صبر کنید. اي خانواده ام! صبر کنید. هیچگاه پس از این، خواري نبینید « مقتل الحسین خوارزمی ج ۲ ص ۳۱ ». ********************************************************** لهوف سید بن طاوس ( از علمای قرن هفتم هجری): قَالَ الرَّاوِي: وَ خَرَجَ غُلَامٌ كَأَنَّ وَجْهَهُ شِقَّةُ قَمَرٍ فَجَعَلَ يُقَاتِلُ فَضَرَبَهُ ابْنُ فُضَيْلٍ الْأَزْدِيُّ عَلَى رَأْسِهِ فَفَلَقَهُ فَوَقَعَ الْغُلَامُ لِوَجْهِهِ وَ صَاحَ يَا عَمَّاهْ فَجَلَّى الْحُسَيْنُ علیه‌السلام كَمَا يُجَلِّي الصَّقْرُ ثُمَّ شَدَّ شَدَّةَ لَيْثٍ أَغْضَبَ فَضَرَبَ ابْنَ فُضَيْلٍ بِالسَّيْفِ فَاتَّقَاهَا بِالسَّاعِدِ فَأَطَنَّهُ مِنْ لَدُنِ الْمِرْفَقِ فَصَاحَ صَيْحَةً سَمِعَهُ أَهْلُ الْعَسْكَرِ وَ حَمَلَ أَهْلُ الْكُوفَةِ لِيَسْتَنْقِذُوهُ فَوَطِئَتْهُ الْخَيْلُ حَتَّى هَلَكَ. راوى گويد: نوجوانى كه گوئيا صورتش چون پاره ماه می درخشيد بيرون شد و به قتال پرداخت، ابن فضيل ازدى ضربتى بر سر مباركش فرود آورده آن را بشكافت، نوجوان با صورت به زمين آمد و صيحه زد: يا عمّاه. حسين علیه‌السلام با شتاب باز شكارى و خشم شير خشمگين شتابيده ضربت شمشيرى بر ابن فضيل وارد آورد واو دستش را سپر جان كرد و شمشير امام دستش را از آرنج قطع فرمود، ابن فضيل فرياد بر آورد، فريادش را لشكر شنيده و حمله كرده تا نجاتش دهند، و بدن او زير سم اسبها قرار گرفت تا مرد. قَالَ وَ انْجَلَتِ الْغُبْرَةُ فَرَأَيْتُ الْحُسَيْنَ علیه‌السلام قَائِماً عَلَى رَأْسِ الْغُلَامِ- وَ هُوَ يَفْحَصُ بِرِجْلَيْهِ وَ الْحُسَيْنُ ع يَقُولُ بُعْداً لِقَوْمٍ قَتَلُوكَ وَ مَنْ خَصْمُهُمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ فِيكَ جَدُّكَ وَ أَبُوكَ . گويد: بعد از فرو نشستن غبار جنگ، حسين علیه‌السلام را ديدم كه بر سر غلام ايستاده و آن نوجوان زمين را با پايش مى كاويد و امام علیه‌السلام می‌فرمود: «دور بادند از رحمت خدا آنان كه تو را كشتند، آنان كه روز قيامت جدّت با آنان مخاصمه كند». ثُمَّ قَالَ عَزَّ وَ اللَّهِ عَلَى عَمِّكَ أَنْ تَدْعُوَهُ فَلَا يُجِيبُكَ أَوْ يُجِيبُكَ فَلَا يَنْفَعُكَ صَوْتُهُ هَذَا يَوْمٌ وَ اللَّهِ كَثُرَ وَاتِرُهُ وَ قَلَّ نَاصِرُهُ ثُمَّ حَمَلَ ص الْغُلَامَ عَلَى صَدْرِهِ حَتَّى أَلْقَاهُ بَيْنَ الْقَتْلَى مِنْ أَهْلِ بَيْتِهِ. بعد فرمود: « بر عمويت ناگوار است از اين كه او را بخوانى و او جوابت نگويد يا پاسخت را بدهد ليكن سودى برايت نداشته باشد: به خدا كه اين روزى است كه دشمن او زياد و ياور او اندك است». بعد نوجوان را به سينه اش گرفته و حملش نموده در ميان شهداى اهل بيت قرار داد. « لهوف ص ۱۰۱» ********************************************************** مثیرالأحزان ابن نما ( از علمای قرن هفتم هجری): «حميد بن مسلم»- از گزارشگران رويداد غمبار عاشورا- آورده است كه: پس از شهادت جانسوز «على» جوان قهرمان حسين علیه‌السلام نوجوانى پرشكوه كه در سيماى نور افشان بسان پاره اى از ماه تابان بود گام به ميدان جهاد و دفاع نهاد. «عمرو بن سعيد» يكى از سركردگان سپاه اموى به من گفت: من كار را بر اين جوان سخت مى گيرم و راه را بر او می‌بندم. به او گفتم تو را با اين جوان چكار؟ از او چه می‌خواهى؟ امّا آن عنصر خودكامه، سر راه قاسم كمين كرد و در يك لحظه حساس كه فرصتى به دست آورد، ضربه اى سخت بر او وارد ساخت و آن نوجوان دلير بر چهره اش بر زمين افتاد و در همان حال ندا داد كه هان اى عمو! عمو جان مرا درياب! حسين علیه‌السلام خود را به ميدان كارزار رساند و بسان باز شكارى بر قاتل شقاوت پيشه يادگار برادر تاخت و با شمشير ستم سوزش او را هدف گرفت. آن تيره بخت بازو را سپر خويش ساخت كه شمشير ظلم ستيز پيشواى آزادى دست آن عنصر پليد را از مرفق قلم كرد و او خروشى بر آورد كه همه سپاه اموى صداى او را شنيد. آن گاه حسين علیه‌السلام از آن فرارى دست كشيد و به سواره نظام سپاه كوفه حمله كرد تا يادگار ارجمند برادر را از محاصره آنان نجات دهد كه در اين پيكار و گريز سپاه اموى از برابر آن حضرت پيكر نازنين قاسم پايمال گرديد و در آن حال سر بر بستر شهادت نهاد. آن گاه حسين علیه‌السلام را ديدند كه بر بالين آن نوجوان نشسته و سرش را به دامان گرفته است و او نيز در حال جان دادن پاهاى خود را به زمين مى سايد و می‌كوبد. سالار شايستگان فرمود: «بعدا لقوم قتلوك و من خصمهم يوم القيامة فيك جدّك.» از مهر و رحمت خدا دور باد مردمى كه تو را كشتند. آن كسى كه در روز رستاخيز با آن تبهكاران دشمن است، نياى گرانقدرت پيامبر خدا خواهد بود. و آن گاه افزود: «عزّ و اللَّه على عمّك أن تدعوه فلا يجيبك، أو يجيبك فلا ينفعك، صوت و اللَّه كثر واتره و قلّ ناصره.» به خداى سوگند سخت است بر عموى تو، كه تو نور ديده ام او را بيارى بخوانى و او نتواند تو را پاسخ دهد و يا پاسخ تو را بدهد، امّا براى تو سودى ببخشد. يادگار برادرم! به خداى سوگند نداى يارى خواهى تو، نداى كسى است كه كشته شدگان ياران و خاندانش بسيار و يار و ياورش اندك است. سپس سالار شايستگان پيكر به خون خفته او را در آغوش كشيد و آورد و در ميان پيكرهاى به خون خفته ياران و قهرمانان شهيدش قرار داد. گزارشگر اين رويداد تكان دهنده آورده است كه: پرسيدم اين نوجوان- كه به دست سپاه اموى كشته شد- كه بود؟ گفتند: قاسم، يادگار حسن بن على عليه السّلام - كه درود خدا بر او و پدر و نياى گرانقدرش باد. متن عربی روایت در مثیر الأحزان : قال حميد بن مسلم و خرج غلام كأن وجهه شقة قمر فقال لي عمرو بن سعيد نفيل الأزدي لأشدن عليه فقلت و ما ذا تريد منه فشد عليه و ضربه فوقع الغلام على وجهه و نادى يا عماه فجلى الحسين عليه كما يجلي الصقر و ضربه بالسيف فاتقاه بالساعد فأبانها من المرفق فصاح صيحة سمعها أهل العسكر ثم تنحى عنه الحسين علیه‌السلام و حملت خيول أهل الكوفة ليستنقذوه فوطئته بأرجلها حتى مات. و رأيت الحسين علیه‌السلام قائما على رأس الغلام و هو يفحص برجله و هو يقول بعدا لقوم قتلوك و من خصمهم يوم القيامة فيك جدك ثم قال عز و الله على عمك أن تدعوه فلا يجيبك أو يجيبك فلا ينفعك صوت و الله كثر واتره و قل ناصره ثم حمله على صدره و ألقاه بين القتلى من أهله. قال الراوي فسألت عنه فقيل القاسم بن الحسن بن علي بن أبي طالب علیه‌السلام فلما رأى الحسين علیه‌السلام أنه لم يبق من عشيرته و أصحابه إلا القليل « مثیر الأحزان ص ۲۴۹» ********************************************************** کشف الغمه محدث اربلی ( از علمای قرن هفتم هجری): در کتاب کشف الغمه هیچگونه گزارش یا روایتی در خصوص شهادت حضرت قاسم ذکر نشده است. ********************************************************** تذکرة الواص ابن جوزی ( از علمای قرن هفتم هجری): پس از او عون بن جعفر و بعد قاسم بن حسن بن على سپس عبد اللّه بن حسين و بعد عبد اللّه بن على پس از او عثمان بن على سپس عبد الرحمن ابن عقيل و آنگاه محمد بن عبد اللّه ابن جعفر و بعد از اينها حسين علیه‌السلام و در پى ايشان يكى پس از ديگرى كشته شدند. « تذکرة الخواص ص ۲۴۱» ********************************************************** کامل بهائی عماد الدین طبری ( از علمای قرن ششم هجری): در کتاب کامل بهایی هیچگونه گزارش یا روایتی در خصوص شهادت حضرت قاسم ذکر نشده است. ********************************************************** بحار الأنوار علامه مجلسی( از علمای قرن دوازدهم هجری): بعد از عون بن عبد اللَّه قاسم بن حسن علیه‌السلام براى جهاد در راه خدا قيام نمود. او كودك صغيرى بود كه بالغ شده بود. هنگامى كه امام حسين علیه‌السلام به او نگاه كرد و ديد براى مبارزه قيام نموده است با وى معانقه كرد و هر دو بقدرى گريستند كه غش نمودند. سپس از امام حسين علیه‌السلام اجازه جهاد خواست. ولى آن بزرگوار اجازه نداد. آن كودك همچنان دستها و پاهاى امام علیه‌السلام را می‌بوسيد تا اينكه به او اجازه داد. وى در حالى كه اشكهايش بصورتش می‌ريخت متوجه كارزار شد و اين رجز را می‌خواند: ۱- ان تنكرونى فأنا ابن الحسن سبط النبى المصطفى و المؤتمن ۲- هذا الحسين كالاسير المرتهن بين اناس لا سقوا صوب المزن ۱- يعنى اگر مرا نمى شناسيد من پسر حسن هستم كه او سبط پيامبر بر- گزيده و امين است ۲- اين حسين است كه نظير شخصى اسير در بين اين مردم مى باشد. خدا كند اين مردم از باران رحمت خدا سيراب نشوند. صورت مبارك وى نظير قرص ماه بود. او جنگ شديدى كرد و با اينكه كودكى بود تعداد- ۳۵- نفر از لشكر دشمن را به دوزخ روانه كرد. حميد می‌گويد: من در ميان لشكر ابن سعد بودم و به اين كودك نظر می‌كردم. او داراى يك پيراهن و يك شلوار و نعلين هائى بود كه بند يكى از آنها گمان می‌كنم بند نعلين چپ او بود قطع شده بود. عمرو بن سعد ازدى (بسكون زاء) گفت: بخدا قسم من به اين كودك حمله می‌كنم. من گفتم: سبحان اللَّه! منظور تو از اين عمل چيست!؟ بخدا قسم اگر اين كودك مرا بزند من دست بسوى او دراز نخواهم كرد. اين افرادى كه می‌بينى او را محاصره كرده اند برايش كافى خواهند بود. ولى وى گفت: بخدا قسم من اين كار را خواهم كرد. سر انجام وى به آن كودك حمله كرد. او هنوز بر نگشته بود كه با شمشير بر فرق او نواخت و آن كودك بصورت در افتاد و فرياد زد: يا عماه! امام حسين علیه‌السلام نظير باز شكارى بسوى او شتافت و صفوف لشكر را پراكنده نمود و مثل شير جنگنده شمشيرى به عمرو كه قاتل قاسم بود نواخت. عمرو دست خود را جلو شمشير آن حضرت گرفت. دست او از آرنج قطع شد. وى فريادى زد و از حضرت قاسم دور شد! لشكر كوفه حمله كردند تا قاتل قاسم را از دست امام حسين علیه‌السلام نجات دهند. ولى اسبها بوسيله سينه و سم خود بقدرى عمرو بن- سعد را پايمال نمودند كه بجهنم واصل شد. هنگامى كه گرد و غبار برطرف شد ديدند امام حسين علیه‌السلام بالاى سر قاسم است و آن كودك مظلوم پاى خود را بزمين می‌سائيد. امام حسين عليه السّلام فرمود: يعز و اللَّه على عمك ان تدعوه فلا يجيبك او يعنيك ؛ يعنى بخدا قسم براى عموى تو ناگوار است كه تو از او استغاثه كنى و او جواب تو را ندهد و بفرياد تو نرسد. و تو را نجات ندهد. از رحمت خدا دور باد آن گروهى كه تو را شهيد نمودند. راوى ميگويد: سپس امام حسين علیه‌السلام آن كودك را بطرف خيمه ها حركت داد. گويا: می‌بينم پاهاى آن حضرت روى زمين كشيده می‌شوند و امام عليه السّلام سينه خود را بسينه وى نهاده بود. من با خودم می‌گفتم: آيا امام حسين علیه‌السلام چكار می‌كند؟ ناگاه ديدم آن حضرت آمد و جنازه قاسم را در ميان جنازه شهيدان اهل بيت خود نهاد. سپس در حق آن گروه نفرين كرد و فرمود: اللهم احصهم عددا، و اقتلهم بددا، و لا تغادر منهم احدا، و لا تغفر لهم ابدا يعنى بار خدايا! ايشان را دچار قهر و غضب خود قرار بده، آنان را در حالى نابود كن كه پراكنده شوند، احدى از ايشان را باقى مگذار، آنان را هرگز نيامرز. سپس فرمود: اى عموزادگان من صبور باشيد! اى اهل بيت من شكيبا باشيد. بعد از امروز هرگز ذلّت و خوارى نخواهيد ديد متن عربی روایت در بحار الانوار: ثم خرج من بعده القاسم بن الحسن علیه‌السلام و هو غلام صغير لم يبلغ الحلم فلما نظر الحسين إليه قد برز اعتنقه و جعلا يبكيان حتى غشي عليهما ثم استأذن الحسين علیه‌السلام في المبارزة فأبى الحسين أن يأذن له فلم يزل الغلام يقبل يديه و رجليه حتى أذن له فخرج و دموعه تسيل على خديه و هو يقول إن تنكروني فأنا ابن الحسن سبط النبي المصطفى و المؤتمن هذا حسين كالأسير المرتهن بين أناس لا سقوا صوب المزن و كان وجهه كفلقة القمر فقاتل قتالا شديدا حتى قتل على صغره خمسة و ثلاثين رجلا قال حميد كنت في عسكر ابن سعد فكنت أنظر إلى هذا الغلام عليه قميص و إزار و نعلان قد انقطع شسع أحدهما ما أنسى أنه كان اليسرى فقال عمرو بن سعد الأزدي و الله لأشدن عليه فقلت سبحان الله و ما تريد بذلك و الله لو ضربني ما بسطت إليه يدي يكفيه هؤلاء الذين تراهم قد احتوشوه قال و الله لأفعلن فشد عليه فما ولى حتى ضرب رأسه بالسيف و وقع الغلام لوجهه و نادى يا عماه. قال فجاء الحسين كالصقر المنقض فتخلل الصفوف و شد شدة الليث الحرب فضرب عمرا قاتله بالسيف فاتقاه بيده فأطنها من المرفق فصاح ثم تنحى عنه و حملت خيل أهل الكوفة ليستنقذوا عمرا من الحسين فاستقبلته بصدورها و جرحته بحوافرها و وطئته حتى مات الغلام فانجلت الغبرة فإذا بالحسين قائم على رأس الغلام و هو يفحص برجله فقال الحسين علیه‌السلام يَعَزُّ وَ اللَّهِ عَلَى عَمِّكَ أَنْ تَدْعُوَهُ فَلَا يُجِيبَكَ أَوْ يُجِيبَكَ فَلَا يُعِينَكَ أَوْ يُعِينَكَ فَلَا يُغْنِي عَنْكَ بُعْداً لِقَوْمٍ قَتَلُوكَ . ثم احتمله فكأني أنظر إلى رجلي الغلام يخطان في الأرض و قد وضع صدره على صدره فقلت في نفسي ما يصنع فجاء حتى ألقاه بين القتلى من أهل بيته . ثم قال اللَّهُمَّ أَحْصِهِمْ عَدَداً وَ اقْتُلْهُمْ بَدَداً وَ لَا تُغَادِرْ مِنْهُمْ أَحَداً وَ لَا تَغْفِرْ لَهُمْ أَبَداً صَبْراً يَا بَنِي عُمُومَتِي صَبْراً يَا أَهْلَ بَيْتِي لَا رَأَيْتُمْ هَوَاناً بَعْدَ هَذَا الْيَوْمِ أَبَداً « بحار الأنوار ج ۴۵ ص ۳۵» ********************************************************** جلاء العیون علامه مجلسی( از علمای قرن دوازدهم هجری): پس قاسم پسر حضرت امام حسنعليه السّلامكه چهره مباركش مانند آفتاب تابان می‌درخشيد و هنوز به حدّ بلوغ نرسيده بود، به نزد عمّ بزرگوار آمد و رخصت جهاد طلبيد، حضرت امام شهدا او را در بر كشيد و آن قدر گريست كه نزديك شد مدهوش گردد، و هر چند آن امامزاده بزرگوار در طلب رخصت جهاد مبالغه مى نمود حضرت مضايقه می‌فرمود تا آنكه بر پاى عمّ بزرگوار افتاد و چندان بوسيد و گريست و استغاثه كرد تا از امام حسين علیه‌السلام رخصت حاصل كرد و به ميدان در آمد و عرصه قتال را از نور جمال خود روشن كرد، و با آن خردسالى در يك حمله سى و پنج نفر از آن سنگين دلان بىحيا را به عرصه فنا فرستاد. راوى گويد كه: من در ميان لشكر عمر بودم كه ديدم كودكى از لشكر امام حسينعلیه‌السلام جدا شد و متوجّه لشكرگاه گرديد، و نور از جبين مبين او می‌تابيد، و پيراهنى و ازارى پوشيده بود و دو نعل در پا كشيده بود، و بند نعل راست او گسيخته بود، در آن حال عمر پسر سعد ازدى گفت: به خدا سوگند كه می‌روم تا او را به قتل آورم، گفتم: سبحان اللَّه آيا دل تو تاب آن دارد كه بر او ضربت بزنى، به خدا سوگند كه اگر بر من تيغى حواله كند دست نمی‌گشايم به دفع آن، و اين گروهى كه او را در ميان گرفته اند او را كافى است، پس آن ملعون بد گهر اسب تاخت و ضربتى بر سر آن امامزاده مطهّر زد كه بر رو در افتاد و فرياد كرد كه: وا عمّاه مرا درياب، ناگاه ديدم كه امام حسين علیه‌السلام مانند عقاب آمد و صفها را شكافت، چون شير خشمناك بر آن كافران بى باك حمله كرد و تيغى حواله عمر قاتل آن امامزاده مظلوم كرد، آن لعين دست پيش آورد، حضرت دست او را جدا كرد، آن ملعون فرياد زد لشكر اهل نفاق جمع شدند كه آن ملعون را از دست حضرت رها كنند، جنگ در پيوست و آن ملعون كشته شد، و آن طفل معصوم در زير اسبان مخالفان كوفته شد. چون حضرت آن كافران را دور كرد، بر سر فرزند برادر گرامى خود آمد ديد كه پا بر زمين می‌سايد و عزم پرواز اعلا عليّين دارد، و جوى اشك حسرت از ديده هاى مباركش جارى شد و گفت: به خدا سوگند كه بر عمّ تو گران است كه تو او را به يارى خود بطلبى و يارى تو نتواند كرد، خدا دور گرداند از رحمت خود آنها را كه تو را به قتل آوردند، و واى بر گروهى كه پدر و جدّ تو خصم ايشان باشند، پس حضرت آن شهيد معصوم را برداشت و سينه اش را بر سينه خود گذاشت، و پاهاى او را بر زمين می‌كشيد، و او را برد تا در ميان كشتگان اهل بيت خود انداخت و گفت: خداوندا كشندگان ما را بكش، و جمعيّت ايشان را پراكنده گردان، و احدى از ايشان را مگذار، و هرگز ايشان را ميامرز، پس فرمود: اى پسر عمّان من و اى اهل بيت و برادران من صبر كنيد كه بعد از اين روز ديگر مذلّت و خوارى نخواهيد ديد، و به عزّت و سعادت ابدى خواهيد رسيد به روايت حضرت امام زين العابدينعلیه‌السلام: آن امامزاده شهيد، سه نفر از آن كافران عنيد را به عذاب شديد فرستاد. و زياده نيز روايت كرده اند، و قصّه دامادى او در كتب معتبره به نظر فقير نرسيده است. « جلاء العیون ص ۵۶۹» ********************************************************** نفس المهموم شیخ عباس قمی( از علمای قرن چهاردهم هجری): مادرش امّ ولد بود محمد بن ابى طالب گويد: چنين آمده است كه چون حسين علیه‌السلام او را ديد به جنگ بيرون آمده در آغوشش گرفت و با هم گريستند چندان كه بيهوش شدند و پس از آن كه به هوش آمد از حسين علیه‌السلام دستور جهاد خواست آن حضرت اذن نداد پس آن جوان بر دست و پاى عمّ افتاد و بوسه می‌داد تا اذن گرفت و به جنگ بيرون آمد و اشك بر گونه هايش روان بود و می‌گفت: ان تنكرونى فانا ابن الحسن سبط النّبىّ المصطفى المؤتمن هذا حسين كالاسير المرتهن بين اناس لاسقوا صوب المزن پس جنگى سخت پيوست چنان كه با خردى سى و پنج مرد بكشت. و در مناقب است كه اين رجز می‌گفت: انّى انا القاسم من نسل علىّ نحن و بيت اللّه اولى بالنّبىّ من شمر ذى الجوشن او ابن الدّعىّ و در امالى صدوق است كه پس از او يعنى پس از على اكبر، قاسم بن حسن به جنگ بيرون شد و می‌گفت: لا تجزعى نفسى فكلّ فان اليوم تلقين ذوى الجنان و سه تن از آنها بكشت آنگاه او را از اسب بيفكندند- رضوان اللّه عليه- و فتّال نيشابورى مانند اين گفته است. (ابو الفرج، ارشاد و طبرى) از ابى مخنف از سليمان بن ابى راشد از حميد بن مسلم روايت كرده اند كه گفت: پسرى به جنگ ما بيرون آمد گويى رويش پاره ماه بود شمشيرى در دست پيراهن و ازارى در بر و نعلين در پاى داشت كه بند يكى گسيخته بود فراموش نمی‌كنم كه آن نعل پاى چپ بود پس عمرو بن سعد بن نفيل ازدى- لعنه اللّه- گفت: به خدا سوگند كه بر او حمله كنم. من گفتم: سبحان اللّه اين چه كار است كه تو خواهى كرد آن گروهى كه بر گرد وى اند وى را كفايت كنند. گفت: و اللّه بر وى حمله كنم پس حمله كرد و بتاخت ناگهان با شمشير بر آن جوان زد كه به روى افتاد و گفت: يا عمّاه. حميد بن مسلم گفت: پس حسين علیه‌السلام سر برداشت و بدو تيز تيز نگريست چنان كه باز سر بر مىدارد و تيز مى نگرد آنگاه مانند شير خشمگين حمله كرد و عمرو را با شمشير بزد عمرو دست را سپر كرد و حسين علیه‌السلام دست او را از مرفق جدا ساخت. (ارشاد) پس فريادى زد كه سپاهيان شنيدند و حسين علیه‌السلام كنارى رفت سواران اهل كوفه تاختند تا عمرو را از دست حسين علیه‌السلام برهانند. (ابو الفرج) و چون سواران تاختند سينه اسبان با عمرو برخورد و او بيفتاد و اسبان عمرو را لگدكوب كردند چيزى نگذشت كه جان بداد لعنة اللّه و اخزاه. گرد فرو نشست حسين علیه‌السلام را ديديم بر سر آن پسر ايستاده و او پاى بر زمين مى سود و حسين علیه‌السلام می‌گفت: دور باشند از رحمت اين قوم كه تو را كشتند و جدّ تو دشمن ايشان باد روز قيامت. آنگاه گفت: به خدا سوگند بر عمّ تو سخت گران آيد كه تو او را بخوانى و اجابت تو نكند يا اجابت او تو را سودى ندهد. (ملهوف) امروز كينه جوى بسيار است و ياور اندك. پس او را برداشت بر سينه خود و گويى اكنون می‌نگرم دو پاى آن پسر بر زمين كشيده می‌شد. (طبرى) و حسين علیه‌السلام سينه او را بر سينه خود نهاده بود حميد گفت: من با خود گفتم: آيا می‌خواهد چه كند؟ پس او را آورد و نزديك پسرش على بن الحسين علیه‌السلام نهاد با كشتگان ديگر از اهل بيت خود كه برگرد او بودند پرسيدم اين پسر كيست؟ گفتند: قاسم بن حسن بن على بن ابى طالب علیه‌السلام و روايت شده است كه: حسين علیه‌السلام گفت: خدايا شماره اينها را برگير و آنها را پراكنده ساز و بكش و هيچ از آنها باقى نگذار و هرگز آنها را نيامرز. اى عموزادگان من شكيبايى نماييد اى اهل بيت من صبر كنيد كه بعد از امروز ذلّت و خوارى نبينيد هرگز. متن عربی روایت در نفس المهموم : قيل لما نظر الحسين علیه‌السلام إليه قد برز اعتنقه و جعلا يبكيان حتى غشي عليهما، ثم استأذن الحسين علیه‌السلام في المبارزة فأبى عليه السلام أن يأذن له، فلم يزل الغلام يقبل يديه و رجليه حتى أذن له، فخرج و دموعه تسيل على خديه و هو يقول: ان تنكروني فأنا ابن الحسن سبط النبي المصطفى المؤتمن هذا حسين كالأسير المرتهن بين أناس لا سقوا صوب المزن فقاتل قتالا شديدا حتى قتل على صغره خمسة و ثلاثين رجلا . و في المناقب أنه أنشأ يقول: اني أنا القاسم من نسل علي نحن و بيت اللّه أولى بالنبي من شمر ذي الجوشن أو ابن الدعي و في أمالي الصدوق: و برز من بعده- أي بعد علي بن الحسين علیه‌السلام القاسم بن الحسن بن علي بن أبي طالب علیه‌السلام و هو يقول: لا تجزعي نفسي فكل فان اليوم تلقين ذرى الجنان فقتل منهم ثلاثة ثم رمي عن فرسه رضوان اللّه عليه؛ و ذكر مثله الفتال النيسابوري و روى أبو الفرج و الشيخ المفيد و الطبري عن أبي مخنف عن سليمان بن أبي راشد عن حميد بن مسلم قال: خرج إلينا غلام كأن وجهه شقة قمر و في يده السيف و عليه قميص و إزار و نعلان قد انقطع شسع احداهما ما أنسى أنها اليسرى، فقال عمرو بن سعد بن نفيل الأزدي لعنه اللّه: و اللّه لأشدن عليه. فقلت له: سبحان اللّه و ما تريد إلى ذلك يكفيك قتله هؤلاء الذين تراهم قد احتوشوه من كل جانب. قال: و اللّه لأشدن عليه. فشد عليه فما ولى وجهه حتى ضرب رأسه بالسيف فوقع الغلام لوجهه فقال: يا عماه. قال: فجلى الحسين علیه‌السلام كما يجلي الصقر، ثم شد شدة ليث أغضب و ضرب عمرا بالسيف فاتقاه بالساعد فأطنها من لدن المرفق ، فصاح صيحة سمعها أهل العسكر، ثم تنحى عنه الحسين عليه السّلام و حملت خيل أهل الكوفة ليستنقذوا عمرا من الحسين علیه‌السلام، فلما حملت الخيل استقبلته بصدورها و جالت فتوطأته فلم يرم حتى مات لعنه اللّه و أخزاه. و انجلت الغبرة فإذا أنا بالحسين علیه‌السلام قائم على رأس الغلام و الغلام يفحص برجليه و الحسين علیه‌السلام يقول بعدا لقوم قتلوك و من خصمهم يوم القيامة فيك جدك، ثم قال: عز و اللّه على عمك أن تدعوه فلا يجيبك أو يجيبك فلا ينفعك صوته ، هذا يوم و اللّه كثر واتره و قل ناصره. ثم احتمله (حمله خ ل) على صدره فكأني أنظر إلى رجلي الغلام تخطان في الأرض و قد وضع الحسين علیه‌السلام صدره على صدره. قال: فقلت في نفسي ما يصنع به فجاء حتى ألقاه مع ابنه علي بن الحسين و قتلى قد قتلت حوله من أهل بيته فسألت عن الغلام فقيل: هو القاسم بن الحسن بن علي بن أبي طالب عليه السّلام « نفس المهموم ص ۲۸۱» ********************************************************** منتهی الآمال شیخ عباس قمی( از علمای قرن چهاردهم هجری): قاسم بن الحسنعلیه‌السلام به عزم جهاد قدم به سوى معركه نهاد، چون حضرت سيّد الشّهداءعلیه‌السلام نظرش بر فرزند برادر افتاد كه جان گرامى بر كف دست نهاده آهنگ ميدان كرده، بى توانى پيش شد و دست به گردن قاسم در آورد و او را در بر كشيد و هر دو تن چندان بگريستند كه در روايت وارد شده حتّى غشى عليهما، پس قاسم به زبان ابتهال و ضراعت اجازت مبارزت طلبيد. حضرت مضايقه فرمود، پس قاسم گريست و دست و پاى عم خود را چندان بوسيد تا اذن حاصل نمود، پس جناب قاسم علیه‌السلام به ميدان آمد در حالى كه اشكش به صورت جارى بود و می‌فرمود: ان تنكرونى فانا ابن الحسن سبط النّبىّ المصطفى المؤتمن هذا حسين كالا سير المرتهن بين أناس لا سقوا صوب المزن پس كارزار سختى نمود و به آن صغر سنّ و خوردسالى سى و پنج تن را به درك فرستاد. حميد بن مسلم گفته كه من در ميان لشكر عمر سعد بودم، پسرى ديدم كه به ميدان آمده گويا صورتش پاره ماه است و پيراهن و ازارى در برداشت و نعلينى در پا داشت كه بند يكى از آنها گسيخته شده بود و من فراموش نمی‌كنم كه بند نعلين چپش بود، عمرو بن سعد ازدى گفت: به خدا سوگند كه من بر اين پسر حمله می‌كنم و او را به قتل می‌رسانم. گفتم: سبحان اللّه! اين چه اراده است كه نموده اى؟ اين جماعت كه دور او را احاطه كرده اند از براى كفايت امر او بس است، ديگر تو را چه لازم است كه خود را در خون او شريك كنى؟ گفت: به خدا قسم كه از اين انديشه بر نگردم، پس اسب بر انگيخت و رو بر نگردانيد تا آنگاه كه شمشير بر فرق آن مظلوم زد و سر او را شكافت. پس قاسمعليه السّلام به صورت بر روى زمين افتاد و فرياد برداشت كه يا عمّاه! چون صداى قاسم به گوش حضرت امام حسينعليه السّلام رسيد تعجيل كرد، مانند عقابى كه از بلندى به زير آيد صفها را شكافت و مانند شير غضبناك حمله بر لشكر كرد تا به عمرو قاتل جناب قاسم رسيد، پس تيغى حواله آن ملعون نمود، عمرو دست خود را پيش داد، حضرت دست او را از مرفق جدا كرد، پس آن ملعون صيحه عظيمى زد. لشكر كوفه جنبش كردند و حمله آوردند تا مگر عمرو را از چنگ امام علیه‌السلام بربايند، همين كه معركه فرو نشست ديدند امام علیه‌السلام بالاى سر قاسم است و آن جوان در حال جان كندن است و پاى به زمين مى سايد و عزم پرواز به اعلى علّيّين دارد و حضرت مى فرمايد: سوگند با خداى كه دشوار است بر عمّ تو كه او را بخوانى و اجابت نتواند. و اگر اجابت كند اعانت نتواند، و اگر اعانت كند تو را سودى نبخشد، دور باشند از رحمت خدا جماعتى كه تو را كشتند. هذا يوم و اللّه كثر واتره و قلّ ناصره. آنگاه قاسمعلیه‌السلام را از خاك برداشت و در بركشيد و سينه او را به سينه خود چسبانيد و به سوى سراپرده روان گشت در حالى كه پاهاى قاسم در زمين كشيده می‌شد. پس او را برد در نزد پسرش على بن الحسينعلیه‌السلام در ميان كشتگان اهل بيت خود جاى داد، آنگاه گفت: بار الها! تو آگاهى كه اين جماعت ما را دعوت كردند كه يارى ما كنند اكنون دست از نصرت ما برداشته و با دشمن ما يار شدند، اى داور دادخواه! اين جماعت را نابود ساز و ايشان را هلاك كن و پراكنده گردان و يك تن از ايشان را باقى مگذار، و مغفرت و آمرزش خود را هرگز شامل حال ايشان مگردان. آنگاه فرمود: اى عموزادگان من! صبر نماييد اى اهل بيت من! شكيبايى كنيد و بدانيد بعد از اين روز خوارى و خذلان هرگز نخواهيد ديد. مخفى نماند كه قصّه دامادى جناب قاسمعلیه‌السلام در كربلا و تزويج او فاطمه بنت الحسينعليه السّلام صحّت ندارد چه آن كه در كتب معتبره به نظر نرسيده. و به علاوه آن كه حضرت امام حسين علیه‌السلام را دو دختر بوده چنان كه در كتب معتبره ذكر شده، يكى سكينه كه شيخ طبرسى فرمود: سيّد الشّهداء علیه‌السلام او را تزويج عبد اللّه كرده بود و پيش از آن كه زفاف حاصل شود عبداللّه شهيد گرديد. و ديگر فاطمه كه زوجه حسن مثنّى بوده كه در كربلا حاضر بود چنان كه در احوال امام حسن علیه‌السلام به آن اشاره شد، و اگر استنادا به اخبار غيره معتبره گفته شود كه جناب امام حسين علیه‌السلام را فاطمه ديگر بوده گوييم كه او فاطمه صغرى است و در مدينه بوده و او را نتوان با قاسم بن حسن علیه‌السلام بست و اللّه تعالى العالم. شيخ اجلّ، محدّث متتبّع ماهر، ثقة الاسلام آقاى حاج ميرزا حسين نورى- نور اللّه مرقده- در كتاب لؤلؤ و مرجان فرموده به مقتضاى تمام كتب معتمده سالفه مؤلّفه در فنّ حديث و انساب و سير، نتوان براى حضرت سيّد الشّهداء علیه‌السلام دخترى قابل تزويج بى شوهرى پيدا كرد كه اين قضيه قطع نظر از صحّت و سقم آن به حسب نقل، وقوعش ممكن باشد. امّا قصّه زبيده و شهربانو و قاسم ثانى در خاك رى و اطراف آن كه در السنه عوام داير شده. پس آن از خيالات واهيه است كه بايد در پشت كتاب «رموز حمزه» و ساير كتابهاى مجعوله نوشت. و شواهد كذب بودن آن بسيار است، و تمام علماى انساب متفقاند كه قاسم بن الحسن علیه‌السلام عقب ندارد. انتهى كلامه رفع مقامه. « منتهی الآمال ص ۴۴۸» ********************************************************** مقتل الحسین مرحوم مقرم( از علمای قرن چهاردهم هجری): پس از او برادرش قاسم بيرون آمد در حالىكه به سن بلوغ نرسيده بود. حسينعليه السّلام به او نگاه كرد، او را در آغوش كشيد و گريست به او اذن داد و او نمايان شد در حالى كه چهره اش مثل پاره ماه بود، در دست او شمشير، لباس او پيراهن و شلوار و بر پاى او نعلين بود. حركت مى كند و بند كفش او پاره می‌شود، فرزند پيامبر صلّى اللّه عليه وآله ابا دارد كه در ميدان پا برهنه باشد، مى ايستد كه بند كفش را محكم كند در حالى كه هيچ اعتنايى به جمعيّت چند هزار نفرى نمى كند. در اين حال عمرو بن سعد بن نفيل به سوى او مى رود، حميد بن مسلم مى گويد: از اين پسر چه می‌خواهى؟ آيا اينان كه می‌بينى براى تو كافى نيست؟ عمرو می‌گويد به خدا قسم بر او سخت می‌گيرم، برمی‌گردد و با شمشير به سر او مىز ند بر زمين می‌افتد و فرياد می‌زند: اى عمو، حسينعليه السّلام مثل شير خشمگين می‌آيد ضربه اى بر عمرو می‌زند، عمرو دستش را جلو می‌آورد و از آرنج قطع می‌شود، فرياد بلندى می‌زند و لشكر ابن سعد براى نجات او حمله ور می‌شوند و عمرو زير سم اسبان به هلاكت می‌رسد. گرد و غبار فرو می‌نشيند در حالى كه حسينعليه السّلام بالاى سر قاسم ايستاده است و او پاهاى خود را باز و بسته می‌كرد. حسينعليه السّلام فرمود: از رحمت خداوند دور باشند آنها كه تو را كشتند در حالى كه دشمن آنها در روز قيامت جدّ تو است. سپس فرمود: به خدا قسم بر عمويت سخت است كه او را بخوانى و تو را اجابت نكند يا اجابت كند و براى تو سودى نداشته باشد، به خدا قسم دشمنان او بسيار و دوستانش كم هستند. آنگاه قاسم را حمل كرد در حالى كه سينه او بر سينه امامعليه السّلام بود و پاهاى او بر زمين كشيده می‌شد، او را كنار على اكبر و ساير شهداء اهل بيت قرار داد. روى خود را به آسمان كرد و فرمود: خدايا آنها را به حساب آور و از احدى فروگذار نكن و هرگز آنها را نيامرز! صبر كنيد اى عموزادگان، اى اهل بيت، بعد از امروز هرگز سختى نخواهيد ديد. متن عربی روایت در مقتل الحسین مقرم: و خرج من بعده أخوه لأمه و أبيه القاسم و هو غلام لم يبلغ الحلم فلما نظر إليه الحسينعليه السّلاماعتنقه و بكى ثم أذن له فبرز كأن وجهه شقة قمر و بيده السيف و عليه قميص و إزار و في رجليه نعلان فمشى يضرب بسيفه فانقطع شسع نعله اليسرى و أنف ابن النبي الأعظم صلى اللّه عليه و آله و سلم أن يحتفي في الميدان فوقف يشد شسع نعله و هو لا يزن الحرب إلا بمثله غير مكترث بالجمع و لا مبال بالالوف. أهوى يشد حذاءه و الحرب مشرعة لأجله ليسومها ما إن غلت هيجاؤها بشراك نعله متقلدا صمصامه متفيئا بظلال نصله لا تعجبن لفعله فالفرع مرتهن بأصله السحب يخلفها الحيا و الليث منظور بشبله و بينا هو على هذا إذ شد عليه عمرو بن سعد بن نفيل الأزدي فقال له حميد ابن مسلم: و ما تريد من هذا الغلام؟ يكفيك هؤلاء الذين تراهم احتوشوه! فقال: و اللّه لأشدن عليه فما ولى حتى ضرب رأسه بالسيف فوقع الغلام لوجهه فقال: يا عماه فأتاه الحسين كالليث الغضبان فضرب عمرا بالسيف فاتقاه بالساعد فأطنها من المرفق، فصاح صيحة عظيمة سمعها العسكر فحملت خيل ابن سعد لتستنقذه فاستقبلته بصدرها و وطئته بحوافرها فمات. و انجلت الغبرة و إذا الحسينعليه السّلامقائم على رأس الغلام و هو يفحص برجليه! و الحسين يقول: بعدا لقوم قتلوك خصمهم يوم القيامة جدك. ثم قال: عز و اللّه على عمك أن تدعوه فلا يجيبك أو يجيبك ثم لا ينفعك صوت و اللّه كثر واتره و قل ناصره، ثم احتمله و كان صدره على صدر الحسينعليه السّلام و رجلاه يخطان في الأرض فألقاه مع علي الأكبر و قتلى حوله من أهل بيته و رفع طرفه إلى السماء و قال: اللهم أحصهم عددا و لا تغادر منهم أحدا و لا تغفر لهم أبدا! صبرا يا بني عمومتي صبرا يا أهل بيتي، لا رأيتم هوانا بعد هذا اليوم أبدا . ناهيك بالقاسم بن المجتبى حسن مزاول الحرب لم يعبأ بما فيها كأن بيض مواضيها تكلمه غيد تغازله منها غوانيها كأن سمر عواليها كؤوس طلا تزفها راح ساقيها لحاسيها لو كان يحذر بأسا أو يخاف وغى ما انصاع يصلح نعلا و هو صاليها أمامه من أعاديه رمال ثرى من فوق أسفلها ينهال عاليها ما عممت بارقات البيض هامته فاحمر بالأبيض الهندي هاميها إلا غداة رأته و هو في سنة عن الكفاح غفول النفس ساهيها و تلك غفوة ليث غير مكترث ما ناله السيف إلا و هو غافيها فخر يدعو، فلبى السبط دعوته فكان ما كان منه عند داعيها فقل به الأشهب البازي بين قطا قد لف أولها فتكا بتاليها جنى و لكن رؤوس الشوس يانعة و ما سوى سيفه البتار جانيها حتى إذا غص بالبتار أرحبها وفاض من علق البتار واديها تقشعت ظلمات الخيل ناكصة فرسانها عنه و انجابت غواشيها و إذ به حاضن في صدره قمرا يزين طلعته الغراء داميها وافى به حاملا نحو المخيم و الآ ماق في وجهه حمر مجانيها تخط رجلاه في لوح الثرى صحفا الدمع منقطها و القلب تاليها آه على ذلك البدر المنير محا بالخسف غرته الغراء ماحيها « مقتل الحسین مقرم ص ۲۳۷» |